Leefregels voor ieders geluk

13-02-2022

Zaligsprekingen van Jezus, leefregels voor ieders geluk?

Uniek in onze Nederlandse geschiedenis: we hebben voor de eerste keer in de geschiedenis een minister voor armoedebeleid. Hierbij heb ik het dan over Carola Schouten van de ChristenUnie. Een minister voor armoedebeleid in zo’n rijk land als Nederland is dat niet iets om je voor te schamen? En we horen in het evangelie van deze zondag, Jezus tegen zijn leerlingen zeggen: “Zalig gij die arm zijt, want aan u behoort het Rijk Gods. Zalig die nu honger lijdt, want gij zult verzadigd worden."

De mooiste woorden kun je soms verkeerd begrijpen of verkeerd uitleggen. Woorden die we vandaag horen als: zalig, jij die arm bent, jij die nu honger lijdt, jij die nu weent, als mensen je haten, uitstoten, beschimpen en je naam te grabbel gooien, etc. Deze woorden van Jezus worden in onze tijd vaak niet meer begrepen.

Wij luisteren meer naar de woorden zoals nu in onze coronatijd: we kennen de delta- en de omicronvariant, de intelligente lockdown, als we thuis moeten blijven zitten gaan we in quarantaine, sturen we elkaar datingapps, maken we selfies en leiden we steeds meer aan infobesitas, of zijn we digibeet.

Inderdaad de woorden: zalig zijn de armen van geest zegt de meeste mensen niets meer. De negentiende-eeuwse denker Karl Marx zag godsdienst zeker niet als de oplossing, voor de grote armoede van zijn tijd waarin de arbeiders verkeerden! Karl Marx is de feitelijke grondlegger geworden van het communistisch systeem waarin vorige eeuw vooral Oost-Europa onder gebukt ging. Marx heeft de Zaligsprekingen van Jezus niet kunnen of willen begrijpen.

Integendeel we kennen nog de beruchte uitspraak van hem: “De kerk is het opium van het volk....” We weten inmiddels, hoe de geschiedenis is gegaan, we weten wat het communisme heeft teweeg gebracht, en wat de gevolgen zijn geweest.

De dreigende oorlog in de Oekraïne op dit moment, heeft daar ook zeker mee te maken. We gaan straks zeker bidden voor het behoud van de vrede aldaar. Wellicht zou Marx als hij nu nog geleefd zou hebben, inzien dat hij zich vergist had en dat niet de kerk of religie het opium van het volk is, maar iets anders. Namelijk dat onze welvaart en de luxe het echte opium is van het volk.

Opium is net als zoveel andere genotmiddelen waaronder ook alcohol, verslavend, het vraagt gaandeweg om meer, het maakt je afhankelijk, het brengt je in een roes. Deze middelen geven je een geluksgevoel, zonder aan de situatie iets te veranderen. Kortom welvaart, gecombineerd met seks en luxe, is opium van onze tijd.

Dan weer terug naar die onbegrijpelijke woorden van Jezus over armoede. “Zalig die arm bent, jij die nu honger lijdt, jij die nu weent, als mensen je haten, uitstoten, beschimpen en je naam te grabbel gooien en besmeuren.” Hoe makkelijk kun je Jezus Zijn Zaligsprekingen verkeerd verstaan.

Het lijkt op een volkomen passieve houding, stil maar, wacht maar, heb geduld, het lijden is niet voor niets, er komen andere tijden.

Is het dat echt wat Jezus bedoelt? De Zaligsprekingen gaan ook gepaard met lijden. En Jezus zegt ons vandaag dat we niet bang moeten zijn voor dat lijden. Want ook Jezus zelf zal voor ons hoogste geluk het lijden op zich nemen. Jezus Zijn lijden is bepaald niet passief. In Zijn lijden is Jezus juist hoogst actief. Het is niet zoals bij Marx het geval, alleen maar een manier om armoede en honger te bestrijden of te dulden, maar het is Zijn manier, om een nieuwe weg te gaan. En de nieuwe weg is om het onderliggende kwaad te overwinnen. Want dit onderliggende kwaad is juist de reden van de bittere armoede die door velen geleden wordt. Oftewel Jezus wil ons voorhouden dat we de oorzaak van de armoede dienen aan te pakken. Maar daarbij vraagt Jezus van ons wel enig geduld te hebben. Jezus zegt ons namelijk iets merkwaardigs: wacht maar tot je in de hemel bent, want daar staat ons een geweldig loon te wachten. Is dat dan toch niet een soort opium, klinkt dat niet als: “Wacht maar tot je in de hemel bent want daar krijg je loon naar werken?" Nee, zo is het ook niet, het is geen opium voor het volk. Wat is het dan wel?

Het is een verbond dat Jezus met ons wil aangaan, een nieuwe relatie en een perspectief dat mij hier en nu kracht geeft. De zaligsprekingen zijn de beste richtlijnen die Jezus ons heeft gegeven en zijn bepalend voor de gehele geschiedenis van de mens voor verleden heden en toekomst. De zaligsprekingen zijn zonder waarde, als je ze loskoppelt van God. De honger en de armoede wordt niet opgelost door economische theorieën, hoe belangrijk ook, maar door bereidheid het goede te delen. Maar helaas geldt in onze tijd nog steeds dat de kloof tussen rijk en arm wordt vergroot, ook in Nederland, vandaar dat we kennelijk een minister armoedebeleid nodig hebben.

De welvaart doet dat waarvan Marx het geloof beschuldigde. Het sust ons in slaap, het maakt ons nog steeds afhankelijk en onvrij en doet ons verlangen naar meer en meer. Maar gelukkig voor degene, die de zaligsprekingen willen verstaan en zich losmaken van de verslaving van deze tijd. Wij zullen misschien wel vaak alleen staan, maar toch niet eenzaam zijn, omdat wij verbonden zijn met God.

Wat de Zaligsprekingen van Jezus ons vandaag duidelijk maken: het is geen slaappil, geen opium, maar het is een verbond, een nieuwe relatie en een perspectief dat u en mij hier en nu kracht geeft. Jezus maakt ons vrij, in plaats van afhankelijk. Jezus helpt ons te ontdekken waarin het echte geluk te vinden is. Als je de Zaligsprekingen goed tot je door laat dringen zal je het zalig geluk, ook al in dit aardse leven mogen proeven. Amen.

Pieter Schevers, diaken.