Greep op het leven

04-07-2018

Greep op het leven: tweegesprek met senator Roel Kuiper

Recent heb ik mogen meewerken aan publicaties van twee politieke partijen in ons land. Ik had een tweegesprek met senator Roel Kuiper voor een studie van het wetenschappelijk bureau van de ChristenUnie over het rooms-katholieke en protestantse sociaal denken.

Hoewel er in theorie duidelijke accentverschillen zijn, zijn deze verschillen in de praktijk van alle dag betrekkelijk. Ik ben dankbaar dat de van oorsprong protestantse ChristenUnie belangstelling heeft voor de rijkdom van het katholiek sociaal denken en zich door dat denken laat inspireren. Heel concreet zie ik dat in de doorwerking van de encycliek Laudato Si' waarin onze paus pleit voor een ‘cultuur van het leven’, de inzet voor een wereldwijde sociale gerechtigheid en het behoud van Moeder Aarde als het ene huis voor de gehele mensheid. Onmiskenbaar wil de huidige leiding van de ChristenUnie die noties omzetten in concreet beleid.

● Bezieling

Enkele maanden geleden had ik ook een lang gesprek met de voorzitter van de Socialistische Partij, Ron Meyer. Voor een boek over de staat van ons land hoopte hij honderd Nederlanders te spreken en naar zijn mening moest daar ook een bisschop bij horen. Dat laatste is natuurlijk niet vanzelfsprekend want de SP profileert zich als een seculiere partij. Tegelijkertijd werd mij duidelijk dat Ron Meyer de betekenis van godsdienst in het algemeen en van het katholieke denken over de goede samenleving in het bijzonder als bezielenden kracht erkent. Inmiddels heeft het boek het levenslicht gezien onder de korte en krachtige titel Grip. Meyer maakt zich grote zorgen over het feit dat steeds meer Nederlanders het gevoel hebben de greep op het eigen bestaan te verliezen.

Ons economisch systeem heeft ons geen windeieren gelegd. Velen van ons zijn welvarend geworden. Maar tegelijkertijd worden de schaduwzijden van het systeem steeds meer duidelijk. Er zijn grote verschillen in inkomen en nog meer in vermogen; er is sprake van een grote verspilling van voedsel en grondstoffen en een massale vervuiling van Gods schepping. In de gesprekken die Meyer voert, komt ook een breed gevoelde bestaansonzekerheid in beeld. Binnen het huidige economische systeem zijn er winnaars maar ook veel verliezers. Niet weinigen maken zich grote zorgen over hun eigen inkomen en baan of over de inkomen en baan van hun kinderen en kleinkinderen. Meer aandacht voor het beschermen van de menselijke waardigheid, onderlinge solidariteit en de inzet voor het algemeen welzijn zou de kwaliteit van de samenleving zeker verhogen.

● Religieuze ontworteling

Meyer heeft met een heldere pen een uitermate lezenswaardig boek geschreven. Hij houdt mensen een spiegel voor die de moeite waard is. Maar zijn denken blijft binnen een seculier kader. Als het gaat om de huidige maatschappelijke onbehagen moeten wij, naar mijn overtuiging, nog een laag dieper graven. Door de snelle ontkerkelijking en ontkerstening van onze samenleving zijn niet weinig tijdgenoten in een leegte terecht gekomen. Het houvast dat het christelijk geloof vele generaties heeft geboden is verdwenen en er is geen duidelijk alternatief voor in de plaats gekomen. Het hemels baldakijn is voor hen verdwenen. Bij tegenslag hebben velen geen vaste bodem meer onder de voeten. Een cultuur die vooral draait om geld, consumptie en verstrooiing kan de onrust in het hart van de mens niet tot bedaren brengen.

Katholieken moeten, geïnspireerd door het katholiek sociaal denken, de oorzaken van de huidige bestaansonzekerheid tegen gaan. Meer sociale rechtvaardigheid en het inperken van de harde facetten van de huidige economie horen daar zeker bij. Maar tegelijkertijd vraag ik aandacht voor de levensbeschouwelijke onzekerheid. De grote kerkvader Augustinus zegt dat ons hart onrustig is, totdat het rust vindt in God. Wat zou ik graag mensen die rust gunnen. In christelijk perspectief heeft greep op het leven alles te maken met vastgehouden worden en dus met overgave en vertrouwen.

Mgr. Dr. Gerard De Korte

Bisschop Mgr. Dr. Gerard de Korte